Reis naar Roemenië

Donderdag 17 augustus:
Op donderdag 17 augustus vertrokken we met een groep mensen van de Nederlands Hervormde kerk te Vlagtwedde naar het Roemeense plaatsje Iermata Neagra. De groep bestond uit 8 volwassenen en 11 jongeren.

Iedereen werd deze ochtend om 4.00 bij de kerk verwacht. Om 4.15 vertrokken we. We reden over Bellingwolde om Aike Wolfs thuis op te halen. Vlak daarna om 4.30 passeerden we de Duitse grens. We reden over Bremen, Hannover, Magdeburg, Leipzig en Dresden naar de Tsjechische grens. Deze bereikten we tegen 13.00. Dit was het eerste land tijdens deze reis waar ik nog nooit was geweest. En dit was de eerste keer dat de paspoorten echt gebruikt werden, want iedereen die de grens overgaat, moet zijn paspoort laten zien. We reden door Tsjechië langs Praag en Brno. Bij Praag zijn we nog een stukje verkeerd gereden, maar al snel konden we draaien en de goede kant op rijden. Tegen 19.30 bereikten we de grens met Slowakije. De zon begon hier al onder te gaan. We reden door Slowakije langs Bratislava. Om 20.45 kwamen we bij de grens naar Hongarije. Het was nu nog maar een klein stukje naar Mosonmagyaróvár, waar we die avond zouden slapen in een motel. Hier kwamen we ’s avonds, na een reis van 1100 km, om 21.15 aan. Na een bord patat met schnitzel, hebben we lekker geslapen.

Deze eerste dag van de reis is goed verlopen. Er waren weinig problemen onderweg en we hadden ook weinig oponthoud bij de verschillende grensovergangen.

Vrijdag 18 augustus:
Vandaag moet er nog weer een flink stuk worden gereden. De wekker gaat deze morgen dus ook al vroeg, al om 6.30. Vóór het ontbijt moet alle bagage al weer in het busje zijn geladen en ook hadden we vandaag voor de laatste keer de gelegenheid om nog even lekker te douchen. Om 8.00 zat iedereen weer fris aan het ontbijt en om 9.00 vertrokken we bij het motel. Vandaag moeten we heel Hongarije doorrijden en nog een klein stukje door Roemenië om Iermata te bereiken. Maar voor we aan deze reis konden beginnen, moesten er eerst nog vignetten worden gekocht. Direct bij de eerste de beste afslag reed dhr. Smith al verkeerd. Dhr. Meijer reed achter hem aan, maar dominee van Ommeren en Jan Bossen reden namen wel de goede afslag. Al gauw ontstond er verwarring, wie zat er nu goed en wie was fout? Dhr. Smith herkende ineens het restaurantje bij de benzinepomp waar we stonden. Hij herkende dit van de terugweg van eerdere reizen naar Roemenië. Wij zaten dus verkeerd. Na wat heen en weer gebel, waren we om 10.00 weer ‘compleet’ en konden we weer verder reizen. Om 15.50 belde de Roemeense dominee Joszef Nagy op om te informeren of de reis nog goed ging en om te vragen waar we waren. Op dat moment waren we nog ongeveer 5 km van de grensovergang van Hongarije naar Roemenië verwijderd. Om 16.00 bereikten we de grens. Ook kregen we bij deze grensovergang een stempel in ons paspoort. Omdat Roemenië in een andere tijdzone ligt, werden bij de grens ook de horloges een uur vooruit gezet en was het ineens al 17.00. Na nog een uurtje rijden, bereikten we om 18.00 uur (Roemeense tijd) het dorpje Iermata Neagra. De totale heenreis duurde ongeveer 23 uur.
De kinderen van de kerkgemeenschap stonden al op ons te wachten en begroetten ons met het zingen van een lied. Dit was heel erg leuk. Na een hele rij handen schudden, konden we direct aan tafel. We kregen wortelsoep, blokjes vlees, aardappels en doperwten+worteltjes. Na het eten kregen we een korte rondleiding over het terrein dat voor een paar dagen ons ‘thuis’ zou zijn. We bekeken de landbouwmachines die vanuit Nederland naar dit plaatsje zijn gekomen en we bekeken de kerk en de pastorie.
Na deze rondleiding maakten we onze slaapplaatsen gereed, zodat dat niet midden in de nacht nog moest gebeuren. Hierna was het tijd om de jeugd van deze gemeente wat beter te leren kennen en om wat spellen te spelen. Er werd een volleybalnet opgehangen over de straat. Later op de avond toen de Roemeense jongeren al naar huis waren hebben we ons nog even vermaakt met het spel ‘Amerikaans Liften’. Dit spel viel bij iedereen goed in de smaak. Moe maar voldaan gingen we deze avond naar bed.

Zaterdag 19 augustus:
Om 7.00 werden we gewekt door de kerkklok die een aantal minuten bleef slaan. Nadat de klok zich weer stil hield, hoorden we gitaarmuziek en gezang. De Roemeense meiden zaten op dit vroege tijdstip al buiten te zingen. Ook waren enkele vrouwen al bezig met het voorbereiden van ons ontbijt. Om 9.00 zaten we aan het ontbijt. Voor deze dag stonden een aantal klusjes op het programma. Een aantal onderdelen van de combine moesten worden vervangen, er moest een geluidsinstallatie worden aangelegd in de kerk en er moesten een paar planken worden geverfd. Ook was er deze ochtend de gelegenheid om de Roemeense jeugd beter te leren kennen en om samen met hen enkele liederen te zingen. Een aantal liederen uit Opwekking kennen zijn in het Hongaars. Er werd dus tweetalig gezongen. Het is echt heel mooi om zo samen, ieder in zijn eigen taal, dezelfde God te prijzen en te aanbidden.
Om 13.00 was het tijd om te gaan eten. In Roemenië is het de gewoonte om elke dag twee keer warm te eten. We kregen alweer soep, rijstbolletjes met doperwten erin en kleine koude gehaktballetjes.
Na het eten mochten we toerist spelen en maakten we onder leiding van dominee Joszef een rondwandeling door het dorp. We liepen langs een schooltje, over de dijk, langs een waterbron en langs huizen van enkele gemeenteleden.
Later op de middag vertrokken we met de auto naar Madáras, een dorpje ongeveer 30 km verderop. Hier was een zwembad, dat gevuld was met bronwater. Het water was heel warm, ongeveer 35 graden. Ook was er een bad met water dat 60 graden was. We hebben een uur rondgehangen in het bad.
Om 19.00 stond het avondeten alweer voor ons klaar. Deze keer kregen we spaghetti.
De avond werd vervolgd met een bijbelstudie over het Woord van God. Deze studie werd gedaan door dominee van Ommeren. Hij deed dit in het Engels. Er was een tolk aanwezig die de studie van het Engels naar het Hongaars vertaalde. Ook zongen we samen nog enkele liederen uit een boekje van Stichting HOE.
De rest van de avond werd weer gevuld met spelletjes, volleyballen, kletsen en Amerikaans Liften.

Zondag 20 augustus:
Ook deze ochtend kwamen de vrouwen om 7.00 om het ontbijt voor te bereiden en werden we weer wakker gezongen door de Roemeense meiden. Om 9.00 zaten we aan het ontbijt. Omdat het zondag was, kregen we eieren bij het ontbijt.
Om 10.30 was er een kerkdienst. Dominee van Ommeren ging voor (in het Nederlands). Dominee Nagy deed de schriftlezingen in het Hongaars en vertaalde de verkondiging ook in het Hongaars. De gebeden waren in het Duits, dat mevrouw Nagy ze van het Duits naar het Hongaars kon vertalen. Mevrouw Nagy is lerares Duits. Tijdens de dienst zongen we ook weer liederen uit het boekje van Stichting HOE. Ook hebben wij als Nederlanders nog een aantal liederen in het Nederlands gezongen voor de gemeente daar. Aansluitend aan de dienst werd er een baby gedoopt door dominee Nagy. De doopplechtigheid was helemaal in het Hongaars.
Om 13.00 was het weer tijd om te eten. Deze keer was het groentesoep, aardappelpuree, kippenpootjes, komkommersalade en als toetje een soort bowl van verschillende vruchten.
De middag was vrij om zelf te besteden. Er werden weer spelletjes gedaan, boeken gelezen, muziek geluisterd en van de zon genoten.
Om 17.00 was het tijd om de gemeente van Iermata kennis te laten maken met Vlagtwedde. In de kerk werd door Rik Korvemaker en Arnold van Ommeren een presentatie gehouden over Vlagtwedde en werden er foto’s van Vlagtwedde getoond. Ook nu was de tolk weer aanwezig om de presentatie te vertalen van het Engels naar het Hongaars.
Het eten stond om 19.00 weer voor ons klaar. We aten rundvlees, aardappeltjes, kool en als toetje lekkere cakejes.
Om 20.00 gingen we kijken hoe de koeien van het hele dorp weer terug kwamen uit het veld. Elke koe zocht zelf zijn eigen huis weer op. Dit was heel grappig om te zien. We volgden nog twee koeien van een gemeentelid naar hun huis en hebben gekeken hoe de koeien werden gemolken.
Ook deze avond werd er weer ‘Amerikaans gelift’. Tegen 22.00 vertelde ds. Nagy dat 20 augustus een nationale feestdag was in Hongarije. Omdat Iermata een Hongaarse gemeente is, was het voor de mensen daar dus ook een beetje feest. In Hongarije werd om 22.00 vuurwerk afgestoken. Dit was vanaf de dijk een beetje te zien in de verte. We zijn met een groepje jongeren naar de dijk geweest om te kijken.

Maandag 21 augustus:
Zoals elke morgen, waren deze dag de vrouwen om 7.00 uur aanwezig om het ontbijt klaar te maken. We ontbeten deze morgen om 8.00, omdat we om 9.00 met de auto vertrokken naar Misca. Daar brachten we een bezoek aan een opvangtehuis voor kinderen waarvan de ouders verslaafd waren. In dit opvangtehuis wonen 3 meisjes en 6 jongens. Helaas waren de kinderen er nu niet, omdat het vakantie was. De kinderen waren nu bij hun ouders, waar ze waarschijnlijk aan het werk moeten om geld te verdienen om de verslaving van hun ouders te bekostigen. Ook gingen we in Misca naar een boerderij. Deze boerderij was met 19 koeien de grootste in de omgeving. De melk van deze koeien wordt geleverd aan een zuivelfabrikant in Nederland. Na het bezoek aan de boerderij gingen we terug naar het opvangtehuis. Hier kregen we eten. Op het menu stond: soep, kippenpootjes, rijst en augurken. Als toetje kregen we pannenkoeken met jam. Dit hebben ze speciaal voor ons gemaakt, omdat wij uit Nederland komen.
Om 15.30 vertrokken we weer uit Misca. Voordat we teruggingen naar Iermata, gingen we eerst nog een keer naar het bronnenbad in Madáras. We hebben daar nog anderhalf uur lekker kunnen zwemmen én douchen.
We waren om 20.30 terug in Iermata, waar we bijna direct weer aan tafel konden. We aten komkommersalade, kleine koude gehaktballetjes en tarhonya (fijne korrels van pasta). Het toetje bestond deze keer uit kleine croissantjes en broodjes met jam erin.
’s Avonds hadden we weer tijd voor onszelf. Met een aantal jongeren zijn we een stukje gaan lopen en hebben we even bij wat Roemeense jongeren gekeken. Verder werd de avond weer gevuld met wat kletsen en spelletjes spelen.

Dinsdag 22 augustus:
Ook deze ochtend ontbeten we weer om 8.00, omdat er weer een uitstapje op het programma stond. Er gingen deze dag ook 20 gemeenteleden van de kerk in Iermata met ons mee. Deze mensen waren al heel lang niet meer een dagje uit geweest en daar kregen ze nu de gelegenheid voor. Om 9.00 vertrokken we met de hele groep van ongeveer 50 mensen naar Uileacu de Beius, een dorpje in de bergen ongeveer 150 km bij Iermata vandaan. Hier woont dominee Boris. We hebben daar de peuterschool en de kerk bekeken. Om 13.30 kregen hadden we een maaltijd met elkaar in het gebouw waar ook de peuterschool is gevestigd. We kregen goulashsoep en als toetje allerlei cakejes en een soort oliebollen.
Om 14.15 vertrokken we richting Chiscau, waar we een grot hebben bezichtigd. Dit was een erg mooie grot met in het midden het skelet van een Karpatische beer die vroeger in de grot heeft geleefd. Binnen in de grot was de temperatuur ongeveer 10 graden Celsius. Toen we weer buiten stonden, hadden we nog even de gelegenheid om de vele souvenirtentjes te bekijken en eventueel iets te kopen. We vertrokken om 17.15 weer richting Iermata.
Tegen 20.30 waren we weer en stond het eten alweer bijna op tafel. We kregen schnitzels, aardappel-eiersalade en als toetje een soort donuts.
Omdat dit de laatste avond was dat we in Iermata zouden zijn, wilde dominee Joszef nog iets tegen ons zeggen. Hij vertelde zijn persoonlijke getuigenis. Dit was erg mooi.
Na het eten moesten we al zoveel mogelijk spullen inpakken, omdat we de volgende dag al vroeg zouden vertrekken. Nadat we daarmee klaar waren, was het voor de laatste keer tijd om nog even met de Roemeense meiden te kletsen en wat spelletjes te doen, waaronder darten. Al met al was het weer een gezellige avond en een leuke dag.

Woensdag 23 augustus:
Deze ochtend stonden we al heel vroeg op, om 6.00. We moesten alle bagage voor het ontbijt hebben ingepakt en in het busje geladen. We ontbeten om 7.00, ons allerlaatste ontbijt in Roemenië. Na het ontbijt was het tijd om onze gastheer en –dames te bedanken voor alles wat zij de afgelopen dagen voor ons hebben gedaan. We kregen van ds. Joszef allemaal nog een kruisje mee, met daarop de tekst: ‘Gott ist die Liebe’. Hij zei erbij dat we nou nooit meer zonder kruis konden leven. Het was nu toch echt tijd om afscheid te gaan nemen van dominee Joszef en zijn gemeente. Er werden weer heel veel handen geschud. Ook hebben we nog een aantal groepsfoto’s gemaakt. Toen was het, om 8.00, tijd om te vertrekken. We reden luid toeterend en zwaaiend het dorpje uit. We hadden nog een hele reis voor de boeg. We reden naar de grensovergang bij Oradea. Deze bereikten we om 9.30, maar omdat we de tijdsgrens ook weer passeerden, konden we onze horloges weer een uur achteruit zetten en was het ineens nog maar 8.30. We hadden dus nog een uur extra. Het was best druk bij de grens tussen Roemenië en Hongarije, we hebben een half uur bij de grens gestaan. Na een heel stuk door Hongarije rijden, bereikten we om 13.15 de grens tussen Hongarije en Slowakije. De reis door Slowakije was erg mooi. Het landschap is heel erg mooi met vele bergen. Sommige bergen waren zelfs zo hoog dat het topje ervan werd bedekt door de wolken. Dit was echt prachtig om te zien en het was dus ook niet erg dat we een heel stuk door Slowakije moesten rijden. Om 19.45 passeerden we de grensovergang tussen Slowakije en Polen. We waren in het 7e land waar we tijdens deze reis door zouden komen. Een uur later, om 20.45, kwamen we aan bij pension ‘Het groene dak’, waar we die nacht zouden gaan slapen. Het was de bedoeling dat we buiten in tenten zouden gaan slapen, maar het was regenachtig weer en het was inmiddels ook al donker geworden. De eigenaren van het pension boden aan dat we allemaal binnen mochten slapen. De volwassenen en de meiden kregen kamers aangeboden en de jongens sliepen met elkaar in een soort tussenruimte dat ingericht was als huiskamer. We hadden in het pension ook de mogelijkheid om nog iets te eten, want we hadden nog geen avondeten gehad. Na nog even gezellig eten en kletsen, was het dan om 0.30 tijd om ons bedje op te zoeken.

Donderdag 24 augustus:
Dit was ongetwijfeld de meest indrukwekkende dag van de hele reis, we brachten een bezoek aan voormalig concentratie- en vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau.
We stonden ook nu weer vroeg op, omdat we na een aantal dagen in Roemenië, vandaag voor het eerst weer de gelegenheid hadden om te douchen. Daar werd ook gretig gebruik van gemaakt. Ook moest voor het ontbijt alle bagage weer zijn ingepakt. We ontbeten om 7.45 en tegen 8.30 vertrokken we richting Auschwitz. Dit was nog ongeveer 40 km rijden.

Toen we tegen 9.30 bij museum Auschwitz aankwamen, stond onze gids al op ons te wachten. Zij leidde ons rond over het voormalig kampterrein. Ze leidde ons eerst rond door Auschwitz 1. Dit was aan het begin van de oorlog een gevangenis voor Poolse politieke gevangenen. We liepen door enkele barakken en onze gids vertelde heel veel over de geschiedenis van het kamp en van alle verschrikkelijke dingen die daar zijn gebeurt. Ze liet ook een aantal verschillende strafcellen zien en we hebben gekeken bij de doodsmuur, waar gevangenen die de regels overtraden, ter dood werden gebracht. Ook hebben we een kijkje genomen in een van de gaskamers en crematoria. In een van de barakken die we hebben bekeken, is achter glazen wanden te zien wat de Duitsers allemaal achter hebben gehouden van de spullen die de mensen meenamen naar het kamp. Er lagen ontelbaar veel koffers, brillen, borstels, potten en pannen. Ook was er 7 ton menselijk haar te zien, dat werd afgeknipt nadat de mensen ter dood waren gebracht. Verder waren er in de barakken foto’s en collages te zien van hoe het kamp er tijdens de oorlog uitzag en was er zeer veel informatie te lezen in verschillende talen. Tegen 11.45 was de rondleiding door Auschwitz 1 ten einde. We hadden nu een kwartiertje pauze, zodat we even een broodje konden eten. Om 12.00 gingen we in de auto’s naar Birkenau (Auschwitz 2), het ‘echte’ vernietigingskamp. Dit kamp lag ongeveer 3 km verderop. De gids ging ook met ons mee, zodat ze ons de weg kon wijzen en ook tekst en uitleg over Birkenau kon geven. We hebben in Birkenau ook een aantal barakken bekeken, onder andere een toiletgebouw, waar 2000 gevangenen hun behoeftes moesten doen. Ze kregen daar elke dag twee keer een halve minuut de tijd voor. Ook hebben we een slaapbarak bekeken, met stapelbedden van 3 hoog. Per verdieping van het bed lagen ongeveer 12 mensen te slapen. Na het bekijken van de barakken liepen we door naar het perron waar de trein stopte en waar de mensen werden geselecteerd. Daarna liepen we door naar de plek waar vroeger 2 gaskamers/crematoria hebben gestaan. Het is heel vreemd om op dezelfde plek te lopen waar tijdens de oorlog de mensen hun laatste wandeling maakten voor zij ter dood werden gebracht. Van de gaskamers/crematoria is niet veel meer over, alleen de puinhopen liggen er nog. Vlak voor de bevrijding van Auschwitz-Birkenau hebben de Duitsers deze gebouwen opgeblazen om zo de bewijzen te vernietigen. De puinhopen hebben zijn na de oorlog blijven liggen, om zo aan de wereld te laten zien dat het echt was, dat er echt gebouwen hebben gestaan waar verschrikkelijke dingen zijn gebeurd. Toen het kampterrein een aantal jaren na de oorlog een museum werd, is er besloten om de crematoria niet opnieuw op te bouwen, omdat mensen anders zouden kunnen zeggen dat er tijdens de oorlog geen gebouwen hebben gestaan.
Tussen de plekken waar eerst 2 crematoria hebben gestaan, is nu een monument gemaakt. Het monument bestaat uit liggende stenen, die de graven van al die mensen die in het kamp zijn omgekomen, symboliseren. Verder zijn er rechtopstaande stenen, die een schoorsteen van een van de crematoria symboliseert. Op de grond voor het monument zijn platen aangebracht, waar in de 21 talen van de slachtoffers iets staat geschreven.
Na het bezichtigen van dit gedeelte van het museum, gingen we met de auto weer terug naar Auschwitz 1. Hier werd van 13.30 tot 13.45 nog een film getoond over de bevrijding van Auschwitz-Birkenau.

Tegen 14.00 vertrokken we weer bij Auschwitz om nog een stuk te rijden. Helaas ging de rit deze middag niet zo voorspoedig. Tijdens een van de keren dat we een verkeerde afslag hadden genomen, was het heel moeilijk om alle vier de auto’s weer bij elkaar te krijgen.
Dhr. Smith stond boven aan een afrit, maar de andere auto’s waren de afrit al voorbij en moesten een heel stuk omrijden. Dhr. Smith heeft bij een bezinepomp op de andere auto’s gewacht. Toen hij en zijn inzittenden een wit busje met daarachter een grijze auto zagen rijden, zijn zij ook weer op weg gegaan, maar het bleken verkeerde auto’s te zijn. Maar dhr. Smith zat nu op de goede weg en kon niet zomaar weer stoppen. Hij is toen doorgereden richting Wrocław. Omdat de auto’s al te ver uit elkaar waren, was het niet meer mogelijk om contact te leggen via de 27 MC bakjes. Gelukkig hadden de meeste mensen ook een mobiele telefoon mee en kon er wel contact worden gezocht met de andere auto’s.
Ongeveer 70 km verderop is het gelukt om elkaar weer te vinden op een parkeerplaats langs de weg. Hier werd afgesproken dat we nog tot 18.00 door zouden rijden en daarna van de snelweg af zouden gaan om een slaapplaats te gaan zoeken. Voor deze nacht was er nog niks besproken, omdat we van tevoren niet precies wisten hoever we deze dag zouden komen. We hebben bij verschillende pensions/motels/hotels gevraagd of ze nog plaats hadden voor 19 personen. Helaas was dit in heel veel gevallen niet mogelijk. Toen we ongeveer 10 keer ‘nee’ hadden gehoord, begon de moed ons een beetje in de schoenen te zinken. We zaten op dat moment al in de grote stad Wrocław. Het is heel moeilijk om met 4 auto’s zo’n grote stad te doorkruisen. Ook begon het inmiddels al weer donker te worden.
We hebben geprobeerd zo snel mogelijk de stad weer uit te komen. Dit viel niet echt mee. Toen we eindelijk weer op de snelweg zaten, kwamen we al gauw een motel tegen. Helaas was hier ook geen plaats voor ons. Maar gelukkig was er een aantal kilometer verderop was er weer een motel. Hier hadden ze nog wel genoeg kamers vrij. Het was inmiddels al 22.15. Ook hadden we door alle drukte nog geen avondeten gehad. Bij het motel was ook een klein eettentje. De vrouw die daar werkte kreeg bijna de schrik van haar leven dat er ineens nog 19 mensen aankwamen die allemaal eten moesten. We aten (alweer) patat met een schnitzel. Rond 23.00 had iedereen eten. Na het eten hebben we binnen in het motel nog even nagezeten en genoten van deze laatste avond van de reis. Bert was al naar bed toen Jan ineens naar de wc moest. Jan ging hiervoor naar hun kamer waar Bert lag te slapen, maar kwam al heel snel weer terug. Bert had de deur op slot gedraaid toen hij naar bed ging. Met man en macht is er geprobeerd om Bert wakker te krijgen. De hele bovenverdieping van het motel was inmiddels wakker, maar Bert bleef lekker slapen. Na enige tijd werd hij gelukkig toch wakker en konden Jan, René en Aike ook naar bed.

Vrijdag 25 augustus:
Dit is de allerlaatste dag van onze reis. Vanavond zullen we allemaal weer in ons eigen bed slapen. We stonden deze morgen weer vroeg op, omdat we nog een behoorlijk lange reis voor de boeg hadden. Zoals we ondertussen waren gewend, moest ook nu weer de bagage ingeladen zijn voor we aan het ontbijt begonnen. Na het ontbijt hebben we nog een groepsfoto laten maken, want tijdens de hele reis was er nog geen foto gemaakt waar alleen de hele groep Nederlanders op stond. Na het maken van de foto’s, gingen we weer op weg. Een paar uur later bereikten we de grens met Duitsland en dan heb je toch al wel het gevoel dat je heel dicht bij huis bent. We stopten vlak over de grens even om Kaffee und Kuchen te nuttigen. Daarna reden we bij Berlijn langs en via Magdeburg en Hannover weer richting Bremen. Tussen Hannover en Bremen stopten we tegen 15.00 om voor de allerlaatste keer samen te eten. We stopten bij een wegrestaurant/Burger King. We mochten kiezen of we ons eten bij het restaurantgedeelte of bij het Burger King-gedeelte wilden halen. Het allermooiste bij dit restaurant waren de wc’s. Als je klaar bent en je hand voor een sensor heen en weer beweegt, spoelt de wc door en draait de bril rond om te worden schoongemaakt. Als je je hand voor een sensor bij de kraan beweegt, begint het water te stromen en als je je hand voor de sensor bij de papierautomaat beweegt, krijg je een stuk papier om je handen mee te drogen. Rik vond de wc’s zo leuk dat hij het ging filmen.
Na deze leuke onderbreking reden we verder richting Bremen. Maar ongeveer 35 km voor Bremen zagen we de gevreesde borden boven de weg hangen: “STAU”. We hebben even stil gestaan en een stukje langzaam gereden, maar al snel kon het gaspedaal weer worden ingetrapt. Maar niet veel later stonden we alweer stil. Het duurde deze keer ongeveer 3 kwartier voor we weer echt lekker door konden rijden. We reden Bremen voorbij en reden via Oldenburg en Leer richting Nederlandse grens. Deze grens passeerden we rond 19.45. En wat schetste onze verbazing bij de grensovergang? De marechaussee stond te paspoorten te controleren. De hele terugreis hadden we er grapjes overgemaakt, omdat je bij de Nederlandse grens bijna nooit wordt gecontroleerd. Iedereen lag in een deuk toen we werden aangehouden. Maar alles was in orde en ook de mensen van de marechaussee konden met ons mee lachen, toen we hadden uitgelegd dat we net terugkwamen uit Roemenië. Vlak na de grensovergang stopten we bij een benzinepomp om de auto’s voor de laatste keer bij te tanken en om voor het eerst in 9 dagen weer voet op Nederlandse bodem te zetten. Na deze korte stop reden we door naar Vlagtwedde. Maar voordat we naar de kerk gingen, reden we eerst nog even langs café Wilhelmina, die die nacht was afgebrand. Om 20.15 arriveerden we bij de kerk, waar alle ouders al stonden te wachten. Iedereen begon direct al zijn verhalen te vertellen. Toch vond iedereen het jammer dat de reis alweer afgelopen was.